Η δυσπραξία, γνωστή επίσης ως Διαταραχή Αναπτυξιακού Συντονισμού (Developmental Coordination Disorder – DCD), είναι μια νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει τον συντονισμό των κινήσεων χωρίς να σχετίζεται με μυική αδυναμία. Παρότι συχνά διαγιγνώσκεται στην παιδική ηλικία, μπορεί να επηρεάζει τη ζωή ενός ατόμου και στην ενήλικη ζωή.
Τα είδη της δυσπραξίας είναι: σωματική, λεκτική και στοματική/προφορική
Σωματική δυσπραξία
Στη σωματική δυσπραξία παρατηρούνται δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό των άκρων (χέρια, πόδια) για την εκτέλεση μιας δραστηριότας. Καθημερινές δραστηριότητες όπως η γραφή, η γυμναστική, η ένδυση είναι πιο απαιτητικές για τα παιδιά με δυσπραξία.
Τα συμπτώματα ποικίλλουν από παιδί σε παιδί, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν:
- Κινητικές δυσκολίες:
- Δυσκολία στον συντονισμό των κινήσεων.
- Αδεξιότητα, όπως το συχνό πέσιμο ή η δυσκολία να κρατήσει αντικείμενα.
- Δυσκολίες σε καθημερινές δραστηριότητες όπως το δέσιμο των κορδονιών, το γράψιμο ή η χρήση μαχαιροπίρουνου.
- Οπτικοκινητικές δεξιότητες:
- Δυσκολία να υπολογίσει αποστάσεις και να κινηθεί στον χώρο.
- Δυσκολίες σε δραστηριότητες όπως η αντιγραφή από πίνακα ή η αναγνώριση κατευθύνσεων.
- Λεπτές κινητικές δεξιότητες:
- Αργός ρυθμός γραφής.
- Δυσκολία στον χειρισμό μικρών αντικειμένων.
Λεκτική Δυσπραξία
Υπάρχουν αδυναμίες στο συντονισμό και προγραμματισμών των αρθρωτικών κινήσεων (γλώσσας, χειλιών, σιαγόνας). Επηρεάζει την ποιότητα, την ταχύτητα και την καταληπτότητα της ομιλίας.
Το παιδί μπορεί:
- να παραλείπει ή να αλλοιώνει ήχους
- να προφέρει σωστά ένα φώνημα σε ορισμένες λέξεις και λανθασμένα σε άλλες
- να δυσκολεύεται να μεταβεί από μια συλλαβή στην επόμενη
- να αδυνατεί να μιμηθεί ή να επαναλάβει μια λέξη
- να συνειδητοποιεί τα λάθη του αλλά αδυνατεί να τα διορθώσει
- να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια στον αυθόρμητο λόγο
Στοματική/ προφορική Δυσπραξία
Αφορά την αδυναμία εκτέλεσης εκούσιων μη λεκτικών κινήσεων που αφορούν τη στοματική κοιλότητα και το λάρυγγα. Αυθόρμητα οι κινήσεις πραγματοποιούνται αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο έπειτα από συγκεκριμένη οδηγία.
Το άτομο μπορεί να δυσκολεύεται:
- στο φύσημα
- στο φούσκωμα των παρειών
- στο ελεγχόμενο άνοιγμα και κλείσιμο στόματος
- στην κατάποση ή και μάσηση της τροφής
- στον έλεγχο της γλώσσας εντός της στοματικής κοιλότητας
Πολλά παιδιά με στοματική δυσπραξία παρουσιάζουν και λεκτική δυσπραξία. Αντίστοιχα η στοματική δυσπραξία μπορεί να υπάρχει χωρίς να επηρεάζεται η ομιλία, επηρεάζοντας μόνο τη μάσηση και την κατάποση.
Αίτια της δυσπραξίας
Η δυσπραξία προκύπτει από διαταραχές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, κυρίως στις περιοχές που είναι υπεύθυνες για τον συντονισμό και τον προγραμματισμό των κινήσεων. Παρότι τα ακριβή αίτια δεν είναι πλήρως γνωστά, παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν περιλαμβάνουν:
- Προβλήματα κατά την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, όπως πρόωρος τοκετός.
- Χαμηλό βάρος γέννησης.
- Κληρονομικότητα ή οικογενειακό ιστορικό νευρολογικών διαταραχών.
Διάγνωση της δυσπραξίας
Η διάγνωση της δυσπραξίας συνήθως γίνεται από ειδικούς όπως παιδονευρολόγους και παιδιάτρους-αναπτυξιολόγους. Οι εξετάσεις περιλαμβάνουν:
- Αξιολόγηση κινητικών δεξιοτήτων.
- Σύγκριση της απόδοσης του παιδιού με εκείνη των συνομηλίκων του.
- Εξαίρεση άλλων πιθανών αιτίων (π.χ. νευρολογικές διαταραχές ή μυϊκές παθήσεις).
Θεραπεία και Διαχείριση
Η δυσπραξία δεν θεραπεύεται, αλλά με κατάλληλη υποστήριξη, τα άτομα μπορούν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Η θεραπευτική ομάδα γύρω απο αυτό περιλαμβάνει τις εξής ειδικότητες:
- Εργοθεραπεία: Με σκοπό τη βελτίωση της κινητικότητας και στην εκμάθηση καθημερινών δεξιοτήτων.
- Φυσικοθεραπεία: Για την ενίσχυση της δύναμης και του συντονισμού.
- Λογοθεραπεία: Με σκοπό τη βελτίωσης της επικοινωνίας και ομιλίας.
- Ψυχολογική υποστήριξη: Για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και διαχείριση άγχους ή κοινωνικών δυσκολιών.
- Εκπαιδευτική υποστήριξη: Για την παροχή εξατομικευμένων μεθόδων μάθησης στο σχολείο.
Η δυσπραξία μπορεί να δυσκολέψει την καθημερινή ζωή, αλλά με την κατάλληλη υποστήριξη, τα άτομα μπορούν να αναπτύξουν στρατηγικές για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις.Εάν παρατηρείται χαμηλή αυτοπεποίθηση λόγω αδυναμίας να ανταπεξέλθει σε δραστηριότητες ή και δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, λόγω έλλειψης συντονισμού σε ομαδικά, τότε η κατανόηση από την οικογένεια, τους φίλους και τους δασκάλους παίζει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση μπορούν να κάνουν τη διαφορά!